Λεμφικό Σύστημα και Λέμφος

Το λεμφικό σύστημα είναι η μεγάλη “μονάδα επεξεργασίας λυμάτων” του οργανισμού μας. Εδώ συλλέγονται μέσω των λεμφικών αγγείων τα απόβλητα από όλο το σώμα και αδειάζονται στην ανώτερη κοίλη φλέβα λίγο πριν την καρδιά. Με τον όρο απόβλητα, εννοούμε την λέμφο η οποία αποτελείται από νερό, πρωτεΐνες, νεκρά κύτταρα, λίπος, βακτηρίδια, ηλεκτρολύτες και άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού. Το λεμφικό σύστημα φιλτράρει δηλαδή τα άχρηστα αυτά προϊόντα του οργανισμού έτσι ώστε να επιστρέψει η λέμφος καθαρή στο κυκλοφορικό σύστημα. Το φιλτράρισμα αυτό πραγματοποιείται μέσα στους λεμφαδένες οι οποίοι είναι κεντρικοί σταθμοί του λεμφικού και του αμυντικού μας συστήματος.

Λεμφοίδημα

Το λεμφοίδημα είναι μια παθολογική κατάσταση στην οποία το λεμφικό σύστημα δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Το γεγονός αυτό καθιστά τη μεταφορική ικανότητα του συστήματος ανεπαρκή να απομακρύνει το φυσιολογικό λεμφικό φορτίο (μηχανική ανεπάρκεια). Αυτό συνήθως οδηγεί το υγρό και πρωτεινικό φορτίο στον μεσοκυττάριο χώρο με αποτέλεσμα την εμφάνιση των κλινικών σημείων του λεμφοιδήματος, δηλαδή τη διόγκωση της περιοχής και τη συσσώρευση λέμφου.

λεμφοίδημα 1

Αιτιες

  • Πρωτογενές (εκ γενετής): Ελλιπής ανάπτυξη λεμφικού συστήματος (συνήθως κληρονομικό)
  • Συγγενές λεμφοίδημα (νόσος Milroy): Εμφανίζεται στην παιδική ηλικία με ανώμαλη ανάπτυξη λεμφαδένων.
  • Νόσος Meige: Εμφανίζεται στην εφηβία ή κατά την εγκυμοσύνη, μέχρι την ηλικία των 35 ετών.
  • Καθυστερημένο λεμφοίδημα (lymphedema tarda). Είναι το πιο σπάνιο και εμφανίζεται σε ηλικίες μεγαλύτερες των 35 ετών.
  • Δευτερογενές (επίκτητο):
    • Τραύμα
    • Χειρουργική επέμβαση
    • Κακοήθεις εξεργασίες
    • Ογκολογικές θεραπείες (ακτινοθεραπεία)
    • Φιλαρίαση

Κλινική Εικόνα Και Συμπτώματα

  • Οίδημα (πρήξιμο): Αρχικά το άκρο διογκώνεται λόγω της συσσώρευσης υγρού πλούσιου σε πρωτεΐνες στον διάμεσο χώρο. Το οίδημα είναι μαλακό και εξαφανίζεται με την συμπίεση ή αφήνει αποτύπωμα κατά την συμπίεση με το δάκτυλο ή μπορεί να υποχωρεί με την ανύψωση του άκρου. Στα κάτω άκρα το οίδημα επεκτείνεται στα δάκτυλα τα οποία παίρνουν μια τετράγωνη μορφή σε αυτή την περίπτωση. Η ραχιαία επιφάνεια του ποδιού επίσης διογκώνεται.
  • Αλλαγές στο δέρμα: Στα αρχικά στάδια του λεμφοιδήματος το δέρμα συνήθως έχει ένα ροζ-κόκκινο χρώμα και ίσως είναι θερμό. Σε μακροχρόνιο λεμφοίδημα το δέρμα γίνεται σκληρό και έχει σημεία υπερκεράτωσης, ενώ παίρνει τη χαρακτηριστική μορφή «φλούδας πορτοκαλιού» . Στο πρωτοπαθές λεμφοίδημα μπορεί να συναντήσουμε κίτρινο αποχρωματισμό των νυχιών.
  • Πόνος: Παρόλο που το αίσθημα βάρους είναι ένα συχνό σύμπτωμα ο δυνατός πόνος είναι πολύ σπάνιος.

λεμφοίδημα 2

Η ασφαλής διάγνωση στηρίζεται στην εμπειρία του γιατρού που στις περισσότερες περιπτώσεις θέτει τη διάγνωση καθώς και την αιτιολογία και σταδιοποίηση μόνο με την κλινική εξέταση.

Κλινική εξέταση

Η εκτίμηση των άκρων πραγματοποιείται αρχικά με μια οπτική επιθεώρηση προκειμένου να διαπιστωθούν τυχόν αλλαγές στο χρώμα, την παρουσία της τριχοφυΐας, ορατές φλέβες, το μέγεθος του μέλους και τυχόν πληγές ή έλκη.

Ως μέρος της αρχικής εκτίμησης, πριν την διάγνωση του λεμφοιδήματος, κρίνεται αναγκαίο να αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες που προκαλούν οίδημα των κάτω άκρων, όπως νεφρική ανεπάρκεια, υπολευκωματαιμία, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, απώλεια πρωτεϊνών, νεφροπάθεια, πνευμονική υπέρταση, παχυσαρκία, εγκυμοσύνη και φάρμακα που προκαλούν οίδημα.

Διαγνωστικές εξετάσεις

Το σπινθηρογράφημα των λεμφαγγείων έχει εδραιωθεί ως παρακλινική εξέταση, κατά το οποίο εγχύεται μια ραδιενεργός ουσία (π.χ. Νανοκολοειδές 99m-Tc Αλμπουμίνη ή Δεξτράνη) υποδόρια ή ενδομυϊκά.

Άλλες εξετάσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην διάγνωση του λεμφοιδήματος είναι:

  • Μαγνητική Τομογραφία (MRI)
  • Αξονική Τομογραφία (CT)
  • Duplex Υπερηχοτομογραφία

Στάδια

Η σταδιοποίηση του λεμφοιδήματος γίνεται ως εξής:

  • Το υποκλινικό στάδιο (στάδιο 0) όπου είναι μειωμένη η λειτουργία του λεμφικού συστήματος χωρίς όμως να εκδηλώνεται πρήξιμο στο άκρο.
  • Το πρώτο στάδιο (στάδιο I) όπου το οίδημα είναι φανερό, αλλά μειώνεται με την ανύψωση του άκρου.
  • Το δεύτερο στάδιο (στάδιο II) όπου το οίδημα δεν είναι πια ζυμώδες, δεν μειώνεται με την ανύψωση του άκρου και υπάρχει σκλήρυνση του δέρματος του άκρου.
  • Το τρίτο στάδιο(στάδιο III) όπου το λεμφοίδημα κατατάσσεται πλέον σε μία πιο χρόνια φάση και ονομάζεται ελεφαντίαση.

λεμφοίδημα 3

Θεραπεία

Η θεραπεία του λεμφοιδήματος μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε επεμβατική.

Η συντηρητική αγωγή περιλαμβάνει την αποιδηματική θεραπεία (MLD/CDT) με λεμφική μάλαξη και περίδεση, υδρομάλαξη, συμπιεστικούς αεροθαλάμους, ελαστική περίδεση και ελαστικό ένδυμα (γάντι-κάλτσα). Η φαρμακευτική θεραπεία αποδίδει μόνο σε περιπτώσεις ήπιου λεμφοιδήματος.

λεμφοίδημα 4

Οι επεμβατικές μέθοδοι (χειρουργικές επεμβάσεις) αντιμετωπίζουν το πρόβλημα όταν η συντηρητική αγωγή δεν έχει αποδώσει οφέλη πάνω από 30-40% και το λεμφοίδημα βρίσκεται σε προχωρημένα στάδια με κίνδυνο επιπλοκών και καρκινωματώδους εξαλλαγής.

Πρόληψη

  • Αποφύγετε τις ακραίες θερμοκρασίες, τα καυτά μπάνια, τη σάουνα, ενώ μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνετε στην αποφυγή εγκαυμάτων.
  • Προσοχή στις λοιμώξεις. Αν συμβούν απαιτείται άμεση αντιμετώπιση με αντιβίωση.
  • Μην σηκώνετε ή μεταφέρετε βαριά αντικείμενα.
  • Μην φοράτε σφιχτά ρούχα, δαχτυλίδια, βραχιόλια κτλ.>
  • Προσοχή στην διατροφή. Ελάχιστο αλάτι, ελάχιστα τηγανητά, αρκετά φρούτα και λαχανικά. Δίνετε σημασία στην διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους. Η παχυσαρκία ευνοεί την εμφάνιση λεμφοιδήματος.
  • Όχι αλκοόλ και κάπνισμα.
  • Σχολαστική φροντίδα της επιδερμίδας και των νυχιών.
  • Ύπνος με το πάσχον μέλος σε ανάρροπη θέση.
  • Άσκηση με δραστηριότητες μικρής έντασης αλλά μεγάλης αποτελεσματικότητας, όπως είναι το κολύμπι και το περπάτημα. Εκτέλεση του θεραπευτικού προγράμματος ασκήσεων που σας έχει δώσει ο Φυσιοθεραπευτής σας.
  • Ακόμα και για το ελάχιστο λεμφοίδημα ακολουθήστε το ειδικό θεραπευτικό πρόγραμμα αποκατάστασης.
  • Ταξιδεύετε φορώντας το ελαστικό γάντι, με το μέλος σε ανάρροπη θέση.
  • Μην επιτρέπετε να σας παίρνουν αίμα ή να σας μετρούν την αρτηριακή πίεση από το πάσχον μέλος.
  • Τακτική ενυδάτωση της επιδερμίδας με καλλυντικά που έχουν χαμηλό ή ουδέτερο ph.
  • Χρήση γαντιών στις δουλειές του σπιτιού.